O than kaj bešen “averikane” ande BiH: Maripe pala čačipa sar o drom pala džuvdipe

Koring paluno themesko popiso ande Bosna thaj Hercegovina andari 2013. brš, godola save dije vorba kaj si “ostali / averikane” si majcirra kataro trin procento. Ando gova procento peren vi e perutne 17 nacionalne minoritetura thaj aver etnikake grupura. Feri so, koring Ustavo BiH, khonik lendar našti te aven kandidatura pala dženo ande Predsjedništvo BiH vi našti te aven delegatura ando Themengo ćher ando Themesko parlamento. Goja situacija ćerel Ustavo BiH diskriminatorno, thaj gova si jekh kataro but barijerura pala normalno sakodjivesko džuvdipe sar vi vorba e xoljardipesko savenca maladen majbutivarnes.

 

Mirjana Ćuskić, e projektikani menadžerica ande Helsinško odboro pala manušikane čačipa del vorba kaj o proceso pala demokratizacija e bh. amalipesko durder ačhel ande jekh than.

 

,,Amalikano-politikako lačhardipe ande gova phuv ćerel pe lačhipe pala bijekhethane opozitnikane stranke thaj lengi politika, pala etnikako thaj religijsko uladipe, vi pala but disfunkcionalnikane reforme, vi pala specifične forme e ćićidipengo pe medija. Najisindo, angla sa, pala e džungalimata savi si ćerdi krzo politikako zuralipe pala kontrola prdal pe krisipe vi krzo bivorbako javno mnijenje, vareke bare save indjarel javne funkcije vi gova save si pe baro than ćerde pala pes baro zoralipe. Sa gova so si mothodino ćerel bilačho than pala gola forutne save ande Bosna thaj Hercegovina den vorba kaj si “ostali / averikane”, thaj pe but droma von naj len čačipa save si garancija ande maškarthemutne konvencije pe save BiH si-la udžilipe”, vaćarel Ćuskić.

 

Rroma, sar jekh e mothodipeske dženendar maškare “ostali / averikane”, nakhaven bari diskriminacija ando amalipeste. Asmir Husić andari Asocijacija mladih Roma “AKSIOM” phenel kaj situacija na paruvel kana dikhas relacija e amalipestar koring Rromende, thaj vov del vorba kataro but programura save ćeren bući pala e Rromengi integracija sar pozitivne egzamplura.

 

,,Diskriminacija, sar vi fundesko manušikano čačipengo phagaripe ande Rromengo konteksto si kate ande saki džuvdipeske sfera. Katari medijaki slika savi tradel amen džiko zaposlenje thaj pe agoreste džiko edukacija. Diskriminacija si durder majzurali ando momento kana Rroma zumaven te astaren jekh piro čačipe savo trubuja te avel zagarantimo koring Ustavo thaj koring Zakonura kataro socijalno arakhipe. Diskriminacija si, pe bibaxtalipe, kate ande ustanove thaj institucije thaj voj si buhljardi ande sasti BiH”, mothovel Husić.

 

Sociologo Esad Bajtal jekh si lendar savo del vorba pe forutnengo popiso kaj si “ostali / averikane”. Goja decizija anel džiko situacija kaj vov ačhilo, sar vov phenel, bizo poćinipe kataro marto 1993. brš.

,,Amen Bosanci thaj Hercegovci, amen sam forutne, na dujto rindo forutne deso – trinto rindo forutne. Bizo b-h-s „pečato / tato“ kate sam Khonik thaj Khanči. Von save mangle, si len ambicija thaj kadiripe te vareso čačo ćeren jal te džan ande kandidatura pala vareso, von naj len pala gova čačipe, von naj len krisipe vi naj len amalipesko šajipe. Uzo logika etno-legislative sar “averikane” amen sam ačhade avri b-h-s etno-putardo savo del krisipe pala sa”, del mothovipe.

 

Pe aver rigate, Husić godjaverel te si pala paruvipe majbaro te – jekhisaren pe.

 

,,Jekhorro drom pala maripe pala Rromenge čačipa si jekhethane aven thaj te ašunen e rromano amalipesko krlo. Pretpostavkura na trbuj te aven amare phiravne. Amare amalipa trubuj te jekhisaren pes vi amare liderura thaj pala gova trubuj te ćeren jekh thaj apsolutno jekh reslipe. Gova reslipe si te lačharen Rromenge džuvdipeske uslovura ande amari phuv. Dur sem kataro reslipe thaj lačhipe džiko amare čhavorre daraven pes e vorbenca „Beš mirno ka indjaren tut Ciganka.“ Gova ka avel amen jekh dikhavno kaj trubuj but te ćeren pala pučipe thaj phagaripe e stereotipura vi predrasuda”, agorisarel Husić.

A džiko paruvipe pala Ustavo BiH thaj lačheder džuvdipe pala “ostali” si lungo drom. ,,Pala paruvipesko proceso pala Ustavo BiH majbut mothoven maškarthemesko amalipe vi organizacije pala civilno amalipe.

 

Te bi resle konkretne paruvipa mora te avel politikaki vodji vi konsenzuso maškare sa mothodipeske manušenge, maškaro sasto narodo ande BiH, savo ando gova vakto na dikhen”, agorisarel Ćuskić.

 

O.V.