Darutno hošipe, kriza thaj pakjaipe

Vakti: 2 min.

I Joana Taleviz doktoririsarda kulturnikani antropologija. Voj kerel pučarkeripe, edukacija, voj si auktorka, aktivistka, fundakerutni thaj prezidentka ki Fondacija baši dijalog (Fundacja w Stronę Dialogu) katari Polanda.

Foto: Joanna Talewicz-Kwiatkowska
Biš berša kerel bukji bašo romengo pošukar keripe, minoritetenge nijamora, a laki šerutni umal si genocid upral o Roma thaj Roma našle manuša. Voj si dženi ki polandaki delegacija baš maškardžijaneski alijansa baši deibe gogi ko holokausti (IHRA). Auktori thaj koauktori si ko pobut lila thaj vigjanale hramarina.
 
Lokheste šuna o lafi “nikana majbut”, ki Evropa palem si mareba, a maškar o viktimora thaj našle manuša si thaj džene katari romani kedin. Sar i mareba thaj sa gova crdipe oblikuisaren o nacionalnikano identitieto thaj si li tumen informacija savo si o tretmani e romane našle manušenge ani Polanda?
 
Nikana majbut si fraza savi so sakana liparela pe ko turli beršipa. Bezehaske gova naj nisavi konekcija avdisutnipasa thaj čačipasa. E Dujto sumnaleske maripasa niagorsarda e maripaski era, eksploatacija thaj genocid. Sa panda si. Ko gova konteksti pharo si te na liparel pe, maškar aver, i mareba ko Balkani, ani Sirija, Ruanda, ki Demokratikani Republika Kongo, Ukrina ja o genocid upral o džijani Rohindža.
 
Nisiklilam o lekcie katar i historija thaj nikerdam arakhipasko mehanizmo katar tragdie save so kerdo ko nevevaktesko sumnal. Sa majbut sam tazdiva ki marebaki neutralizacija thaj apatija mujal manušikano crdipe. Avdive i mareba si amenge paše, šaj te dikha thaj te ova tazdivi so kerdol ko thana so si astarde maripasa thaj genocid. O internet thaj o socijalnikane medie keren amenge pharipe ko avutnipe te vakjera kaj nidžanasa ja najsama minsale. Na gijate buhle aksesesa ko informacie sar so si avdive.
 
Te kera lafi goleske, soske palo Dujto sumanleski mareba pučasa amen: sar šaj gova te kerdol? Sar šajsa kava te kerdol anglal sahno sumnal? Togaj najsa savore minsale so kerdol. Avdive si pharo te phena kaj nidžanlam ja kaj najsama minsale, numa so si majdžanlo, pharo si te haljovel pe i apatija thaj o pasiviteti mujal i tragedija bašo but manuša thaj džijani. O Roma dživdisaren ki dijaspora thaj golese ko sa thana si minoriteti, golese si thaj maj vulnerabilna. A i mareba thaj o konfliktora kišljaren amari pozicija.
 
Koj ka marel pe amenge? Koj prezentirisarel amen? Bi politikane thaj bi ekonomikane takatija sakana sam, pocra priviligirime. Bezehaske akana sam tazdivija panda jekhe marebake kaj so i romani kedin ovel kupa dizutne katar “dujto niče”. O čhani savo so si tretirime o romane našle manuša si phareste te astarel pe. E romane našle manušen katari Ukraina sasa len bilačo tretmani na salde ki Polanda, numa thaj ko avera raštre sar so si Ungarija, Čehija, Moldavija.
 
Nimukena sa len katar našlemanušenge centrora, činado sasa lenge o transporti, thaj avera servisora save so den pe e našlemanušenge. O džovapjalipe te del pe lenge arka si prečito ko romane organizacie te del pe lenge savi i te si arka.